مبانی، جایگاه و آثار قاعده‌ «حرمت وهن دین» در حکومت اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری حقوق عمومی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شیراز، ایران

چکیده

جلوگیری از رفتارهایی که موجب وهن دین می‌شود، یکی از دغدغه‌های فقهای شیعه بوده و هست. فقها در مواردی، ممنوعیت وهن دین را مستند حرمت برخی اعمال مکلفان قرار داده‌اند. اکنون باید دانست که آیا می‌توان حرمت وهن دین را به‌صورت قاعده‌ فقهی مطرح ساخت و این شناسایی چه آثاری در پی دارد؛ یعنی قلمرو اعمال این قاعده تا کجاست و آیا می‌توان در مقام تعارض اجرای برخی احکام الزامی اسلام با وهن دین، با استناد به این قاعده، از اجرای برخی احکام شریعت دست کشید. مقاله‌ حاضر با روش توصیفی-‌تحلیلی در پی تبیین جایگاه، مبانی و آثار قاعده‌ حرمت وهن دین در حکومت اسلامی است. ازاین‌رو پس از تبیین مفهوم وهن دین، مبانی و مستندات عقلی و نقلی و جایگاه قاعده‌ یادشده را بیان می‌کند و درنهایت، به این نتیجه رهنمون می‌شود که امکان استناد به این قاعده در زمینه‌ واجبات و محرمات تنها با رعایت ضوابط عناوین (احکام) ثانویه، به‌صورت محدود و موقت، بنا به تشخیص عرف و با حکم حاکم اسلامی ممکن خواهد بود و در این صورت نیز حکومت اسلامی، موظف به زدودن موانع اجرای شریعت در جامعه خواهد بود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Foundations, Position and Effects of the Rule of "Wahn" in Islamic Government

نویسنده [English]

  • Seyed Mohammad Mirlohi

PhD student in Public Law, Faculty of Law and Political Sciences, Shiraz, Iran

چکیده [English]

Preventing behaviors that cause desecration of religion has been concerned of Shia jurists. Based on this, it can be seen that in some cases, the jurists have made the prohibition of defamation of religion a document of the sanctity of some acts of the obligees. This article, with a descriptive-analytical method, seeks to explain the position, foundations and effects of the rule of sanctity and desecration of religion in the Islamic government. After explaining the concept of blasphemy, he explains the foundations and rational and narrative documentation and the position of the mentioned rule, and finally, it will lead to the conclusion that it is possible to invoke this rule, in the field of obligations and prohibitions, only by observing the rules of the titles (rules) secondary, in a limited, temporary manner, according to the recognition of custom and with the decree of the Islamic ruler, it will be possible, and in this case, the Islamic government will be obliged to remove the obstacles to the implementation of Sharia in the society.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Wahn
  • Jurisprudence Rule
  • Islamic Government
  • Secondary Rulings
قرآن کریم.
ابن بابویه، محمدبن‌على‏ (1362). الخصال، جلد 1، قم: جامعه مدرسین.
اردبیلى، احمدبن‌محمد (1403ق). مجمع‌الفائدة والبرهان فی شرح ارشادالاذهان، جلد 13، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
انصاریان، حسین (18/12/1389). حرمت اعمال وهن‌آمیز، منتشرشده پایگاه اطلاع‌رسانی  http://www.erfan.ir/farsi/29367.html   (مشاهده در تاریخ 29/11/1395).
بهبهانی کرمانشاهى، آقامحمدعلى‌بن‌وحید (بی‌تا).‌ مقامع‌الفضل‌، قم: مؤسسه علامه مجدد وحید بهبهانى‌.
جمعى از مؤلفان (بی‌تا). مجله فقه اهل بیت علیهم‌السلام، جلد 48، قم: مؤسسه دائرة‌المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل‌بیت (علیهم‌السلام).
جوهری، اسماعیل‌بن‌حماد (1410ق). الصحاح تاج‌اللغة و صحاح‌العربیة‌، جلد 6، بیروت: دار‌العلم للملایین‌.
حر عاملى، محمدبن‌حسن (1409ق). وسائل‌الشیعة، جلدهای 4، 7، 12، 14، 17 و 28، قم: مؤسسه آل‌البیت (علیهم‌السلام)‌.
خامنه‌ای، سیدعلی (1393). اجوبة الاستفتائات، چاپ 3، تهران: فقه روز.
خامنه‌ای، سیدعلی. مناسک حج محشى (شرایط وجوب حَجّةالاسلام)، منتشرشده در پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری (http://leader.ir/fa/book/124?sn=20428)، (مشاهده در تاریخ 8/9/1398).
خامنه‌ای، سیدعلی (3/3/1371). پاسخ به سؤالات حجت‌الاسلام ری‌شهری، منتشرشده در پایگاه حفظ و نشر آثار (http://farsi.khamenei.ir/message-content?id=11136)، (مشاهده در تاریخ 5/9/1398).
خمینی، سیدروح‌الله (1389). صحیفه‌ امام، جلدهای 8  و 21، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی  (رحمت‌الله علیه).
خمینى، سیدروح‌الله (1424ق). توضیح‌المسائل، جلد 2، چاپ 8،  قم: دفتر انتشارات اسلامى.
سند، محمد (1432ق). بحوث فی القواعد الفقهیة، جلد 2، بیروت: دارالمتقین.
صافی گلپایگانی، لطف‌الله (الف). آیین قضاوت در اسلام، منتشرشده در پایگاه اطلاع‌رسانی  http://www.saafi.com/book/5845  (مشاهده در 10/9/1398).
صافی گلپایگانی، لطف‌الله (ب). آیین قضاوت در اسلام، منتشرشده در پایگاه اطلاع‌رسانی http://www.saafi.com/book/5844  (مشاهده در تاریخ 10/9/1398).
طاهرى، حبیب‌الله‌ (1418ق). حقوق مدنی، جلد 1، چاپ 2، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
عاملی، سیدجعفر مرتضی (1386). الصحیح من سیرةالنبی الاعظم (ص)، جلد 28، قم: دارالحدیث.
عاملی، سیدجعفر مرتضی (1431ق). الصحیح من سیرة‌الامام علی (ع)، جلد 20، بیروت: المرکز‌الاسلامی للدراسات.
عمید زنجانی، عباسعلی (1384). فقه سیاسی؛ قواعد فقه سیاسی (مصلحت)، جلد 9، تهران: امیرکبیر.
عمید زنجانی، عباسعلی (1386). قواعد فقه؛ بخش حقوق عمومی، جلد 3، تهران: سمت.
عمید، حسن (1390). فرهنگ فارسی عمید، چاپ 38، تهران: امیرکبیر.
فاضل لنکرانی، محمدجواد (19/6/1395). پایگاه اطلاع‌رسانی http://www.fazellankarani.com/persian/news/9423 (مشاهده در 29/9/1398).
فاضل لنکرانی، محمدجواد (9/1/1433ق). پایگاه اطلاع‌رسانی http://www.lankarani.com/far/news/show_news.php?id_news=315 (مشاهده در تاریخ 29/9/1398).
فاضل موحدی لنکرانی، محمد (1426ق). احکام عمره مفرده، چاپ 11، قم: امیر قلم.
فاضل موحدی لنکرانى، محمد (بی‌تا). جامع‌المسائل، جلد 2، چاپ 11، قم: امیر قلم.
فیاض کابلی، محمداسحاق (بی‌تا). تعالیق مبسوطة على‌العروة‌الوثقى، جلد 5، قم: محلاتی.
قدردان قراملکی، محمدحسن (1383). جاودانگی شریعت و ملاک‌های آن، فقه و حقوق، شماره ۳.
قرائتی، محسن (1383). تفسیر نور، جلد 2، چاپ 11، تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.
قرشی، سیدعلى‌اکبر (1412ق). قاموس قرآن‌، جلد 6، چاپ 6، تهران: دارالکتب‌الاسلامیه‌.
قمی مشهدی، محمدبن‌محمدرضا (1368). تفسیر کنزالدقائق و بحرالغرائب، جلد 4، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
کدیور، محسن (1386). حق‌الناس، تهران: کویر.
گلدوزیان، ایرج (1394). محشای قانون مجازات اسلامی، چاپ 5، تهران: مجد.
گیلانى (میرزاى قمی)، ابوالقاسم‌بن‌محمدحسن‌ (1413ق). جامع الشتات فی اجوبة‌السؤالات،‌ جلدهای 1 و 4، تهران: مؤسسه کیهان‌.
محقق داماد یزدی، سیدمصطفی (1406ق). قواعد فقه، جلد 1، چاپ 12، تهران: مرکز نشر علوم اسلامى‌.
مشکینی، میرزاعلی (بی‌تا). مصطلحات الفقه، بی‌جا.
مصطفوى، حسن (1368). التحقیق فی کلمات‌القرآن‌الکریم، جلد 3، تهران: مرکزالکتاب للترجمة والنشر.
مظاهری، حسین (1395). رساله استفتائات؛ پرسش‌ها و پاسخ‌های فقهی، جلد 1، اصفهان: مؤسسه فرهنگی‌-مطالعاتی الزهرا.
مظفر، محمدرضا (بی‌تا). اصول‌الفقه، جلد 2، قم: اسماعیلیان.
مکارم شیرازى ناصر (1427ق، الف). استفتائات جدید، جلد 3، چاپ 2، قم: انتشارات مدرسه امام‌على‌بن‌ابى‌طالب (علیه‌السلام).
مکارم شیرازی ناصر (1427ق، ب ). دائرةالمعارف فقه مقارن‌، جلد 3، قم: انتشارات مدرسه امام‌على‌بن‌ابى‌طالب (علیه‌السلام).
مکارم شیرازی، ناصر (1374). تفسیر نمونه، جلد 1، تهران: دارالکتب‌الاسلامیه.
ملکی تبریزی، جوادبن‌شفیع (1376). المراقبات، ترجمه ابراهیم محدث بندرریگی، قم: نشر اخلاق.
منتظری نجف‌آبادی، حسین‌علی (1409ق). دراسات فی ولایة‌الفقیه و فقه‌الدولةالاسلامیة، جلد 1، چاپ 2، قم: نشر تفکر.
منتظری نجف‌آبادی، حسین‌علی (بی‌تا). رساله استفتائات، جلد 2، قم: بی‌جا.
موسوی خلخالی، محمدمهدی (بی‌تا). حاکمیت در اسلام یا ولایت فقیه، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
موسوی خویى، سیدابوالقاسم (بی‌تا). المستند فی شرح‌العروة‌الوثقى،‌ جلد 1، بی‌جا.
نوبهار، رحیم (1384). بررسی قاعده فقهی حرمت تنفیر از دین، تحقیقات حقوقی، یادنامه دکتر شهیدی.
هاشمی شاهرودی، سیدمحمود (1394). منشور سیاست، تهران: بنیاد فقه و معارف اهل‌بیت (علیهم‌السلام).
  • تاریخ دریافت: 02 مهر 1402
  • تاریخ بازنگری: 10 شهریور 1402
  • تاریخ پذیرش: 17 آذر 1402